EPİDEMİYOLOJİDE NEDEN, NEDENSELLİK VE AÇIKLAYICI MODELLER

Neden ve neden-sonuç ilişkilerini anlamaya yarayan nedensellik kavramı tıbbın epidemiyolojinin olduğu kadar başta felsefe olmak üzere pek çok bilimin ilgi alanında olan canlı bir tartışma konusudur. İnsan sağlığına hastalıkların oluşumuna ilişkin açıklamalarında biyolojik mekanizmalarının yetersiz kaldığı, bireyden bireye farklılıkların görülebilmesi nedeniyle konuyu bireysel düzeyde ele almanın yeterli olmadığı, etkilerin oluşmasında zaman faktörünün önemli bileşen olduğu, hatta değişkenin birbirileri ile ilişki etkileşimlerinin rol oynadığı bilinmektedir. Neden-sonuç ilişkisi konusundaki bilimsel paradigmalar özellikle sanayi devriminden sonra hızlı evrim geçirmiştir. Tıbbın gelişmesine katkıda bulunmuş Henle-Koch postülatları, Hill kriterleri, epidemiyolojik üçgen, ağı, pasta modeli gibi deterministik olmayan, olasılıklı açıklamaları belirli dönemlerde başarıların kazanılmasını sağlamış olsalar da bugün için yeni paradigmaya ihtiyaç anlaşılmaktadır. Günümüzün halk sağlığı sorunlarının başında yer alan kronik hastalıkları açıklamada kalan mevcut yaklaşımlarının yerini döngüsel nedensellik, sistemler epidemiyolojisi karmaşıklık biliminin alacağı Bu nedenle epidemiyoloji ilgilenen her profesyonelin paradigma arayışlarda an önce alması önemlidir.